Mehmet H. GÜLEL

Türkiye, son yılların en kapsamlı zirai don olayıyla sarsıldı. Şubat ve Mart aylarında yerel olarak meydana gelen don, bu sefer 10-14 Nisan tarihleri arasında kar yağışı ve soğuk havanın etkisiyle tarım merkezlerinin büyük bir kısmında ciddi hasara yol açtı. İç Anadolu, Marmara, Trakya, Ege, Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde toplamda 36 ilde etkili olan bu zirai don, başta kayısı, kiraz, ceviz, elma, armut, şeftali ve üzüm gibi birçok meyve türünü dalında kurutmuş durumda. Ekili ve dikili olan meyve ve sebzelerin büyük bir kısmı zarar gördüğü için rekoltelerde belirgin bir verim kaybı bekleniyor. Özellikle meyve ürünlerindeki zarar, iç piyasayı ve ihracatı doğrudan etkileyecek boyutta.

Zirai don olayı, tarım sektörünün yanı sıra ekonomiyi de derinden sarsacak. Çiftçilerin yanı sıra tüketicilerin daha pahalı ürünler almak zorunda kalması, gıda ihracatının azalması ve ithalatın artması da bekleniyor. Türkiye’nin dünya genelinde ihracatta öne çıktığı kiraz, şeftali, elma, üzüm ve kayısı gibi ürünlerde ihracatın gerilemesi ve bu ürünlerin işlenmesinden elde edilen meyve suyu ve konsantre üretiminde ciddi düşüşler öngörülüyor. Sektör temsilcileri, zirai donun faturasının oldukça ağır olacağını vurguluyor. Ayrıca, zirai donun tarımsal istihdamı da olumsuz etkileyebileceği aktarılıyor. Temsilciler, don olayının yaşandığı bölgelerde afet bölgesi ilan edilmesi talebinde bulunuyor.

Fındığın fiyatı 30 lira arttı

Fındıkta rekolte kaybının ilk etapta yüzde 60’a yakın olduğunu kaydeden Fındık Brokeri Osman Çakmak, don olayının bütün Karadeniz bölgesinde etkili olduğunu belirtti. Fındık dışında kiraz gibi diğer meyve ağaçlarının da olumsuz etkilendiğini ifade eden Çakmak, “Donun etkisi, ağaçlarda dalların kurumasıyla birlikte 2 yıl sürecek kadar büyük bir zarar verdi. Çayda da yüzde 30-35 oranında bir kayıp yaşanıyor.” dedi. Don olayının ardından kabuklu fındık fiyatları, kilogramı 140 liradan 170 liraya yükseldi. Ayrıca, TMO’da bulunan 70 bin ton fındığın 2022 yılı mahsulü hızla satıldı. İlk etapta çok fazla talep olmamışken, don hadisesinden sonra herkes fındık almaya yöneldi. TMO, 52 liradan aldığı fındığı 125 liradan sattı. TMO’nun elinde mahsul bulundurması, bu tür afetlerde ne kadar önemli bir stratejik hareket olduğunu gösteriyor.

Niğde’de ise don zararının rakamsal olarak değerlendirilmesinin şu an için mümkün olmadığını belirten Niğde Ziraat Odası Başkanı Veli Kenar, sert çekirdekli meyvelerin ve elma ağaçlarının yüzde 80’inin zarar gördüğünü aktardı. Hasar miktarının 3-5 gün içinde kesinleşeceğini ileten Kenar, buğday ve arpa gibi tarımsal ürünlerde de zarar olduğunu, ancak toparlanma umutlarının bulunduğunu ifade etti.

“Malatya afet bölgesi ilan edilsin”

Yaşanan zirai don sonrası Malatya’nın “Genel Hayata Etkili Afet Bölgesi” ilan edilmesi için Cumhurbaşkanlığı başta olmak üzere ilgili bakanlıklara resmi başvuruda bulunduklarını belirten Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Oğuzhan Ata Sadıkoğlu, “Yaşadığımız don afetinin getireceği ekonomik kaybı kaldıracak gücümüz yok. Üreticilerimiz başta olmak üzere şehrimizin ekonomik kaybının tespiti ve desteği için afet bölgesi ilan edilmesi şarttır.” dedi. Don afetinin kayısıda büyük zarara neden olduğuna dikkat çeken Malatya Ticaret Borsası Başkanı Ramazan Özcan, 13 ilçede meyve bağlama döneminin artık sona erdiğini belirtti. Konya Kiraz Üreticileri Birliği Başkanı Suat Ordu, Türkiye’deki kiraz üretiminin yaklaşık yüzde 60’ının Akşehir bölgesinde gerçekleştiğini, birçok bahçenin tamamen kullanılmaz hale geldiğini iletti. Ordu, don olayının bölge çiftçisi kadar tarımsal iş gücü açısından da büyük bir kayba neden olduğunu vurguladı.

Bayraktar: Sahadayız, üreticimizin yanındayız

Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, 10-13 Nisan tarihlerinde yurdun birçok bölgesinde etkili olan zirai don felaketi sonrasında sahada başlatılan hasar tespit çalışmalarını sürdürdüklerini belirtti. Bayraktar, “Üretimin sürdürülebilirliği ve gıda güvencemizin sağlanması için çiftçilerimizin desteklenmesi hayati önem taşıyor. Zararın boyutunu yerinde göreceğiz. Tüm üreticilerimize geçmiş olsun dileklerimi iletiyorum.” dedi.