Başak Nur GÖKÇAM

Küresel ticaretin %80’inden fazlasını yönlendiren nakliye sektörü, tsunami tehditleriyle karşı karşıya. Dünya genelindeki liman ağında yaşanan aksamalar, ciddi ekonomik kayıplara yol açıyor. 2011 yılında Tohoku tsunamisinin liman tesislerine ve gemilere verdiği zarar, yaklaşık 12 milyar dolar olarak hesaplanmıştı. Sonrasında meydana gelen liman kesintileri ise deniz ticaretinde günde ortalama 3.4 milyar dolar kayba neden oldu. Ancak tüm bu zararlara ve risklere rağmen, tsunamiler genellikle liman sermaye planlamasında veya yapısal tasarım süreçlerinde yeterince dikkate alınmıyor.

Bir grup araştırmacı, Güney Çin Denizi’ndeki nakliye yollarına tsunamilerin olası dalga etkisini incelemek amacıyla 104 tsunami simülasyonu gerçekleştirdi. Yapılan gözlemler, tsunamilerin nadiren meydana gelmesinin ve potansiyel riskleri ölçmek için güvenilir yöntemlerin eksikliğinin, bu durumu tetiklediğini ortaya koydu. Bu nedenle, bir grup bilim insanı, limanlar ve küresel liman ağı için tsunami riskini değerlendirmek üzere kapsamlı bir çerçeve önerdi. Bu çerçeve, liman kesintilerinin ticarette yaratabileceği potansiyel ekonomik kayıpları tahmin ederken, fiziksel hasardan doğrudan etkilenmeyen nakliye rotaları ve limanlar üzerindeki etkileri de analiz etti.

Çalışmaya, Tohoku Üniversitesi Uluslararası Afet Bilimi Araştırma Enstitüsü’nde (IRIDeS) doktora sonrası araştırmacı olarak görev yapan Constance Chua liderlik etti. Araştırmaya, Nanyang Teknoloji Üniversitesi’nden Profesör Fumihiko Imamura, Doçent Anawat Suppasri ve Profesör Adam Switzer destek verdi.

Gelecek Tsunami Koşulları İncelendi

Constance Chua, araştırmaya ilişkin konuşarak, “Çerçevemizi Güney Çin Denizi’ne uyguladık ve Manila Çukuru boyunca meydana gelebilecek bir kırılmanın tetiklediği olası tsunami senaryosuna odaklandık. Ayrıca, gelecekteki deniz seviyesi artışları altında oluşabilecek tsunami koşullarını da değerlendirdik” dedi. Çalışmada, Asya’daki deniz seviyesi yükselme modellemesi konusunda uzmanlaşmış Dr. Tanghua Li, Çin Bilimler Akademisi’nde Manila Çukuru’nda tektonik jeodezi uzmanı olan Araştırma Profesörü Qiang Qiu ve Sun Yat-sen Üniversitesi’nden tsunami modelleme uzmanı Profesör Linlin Li yer aldı. Her uzman, farklı tehdit bileşenleri hakkında en güncel bilgileri ve modelleri sağlayarak, geniş bir faktör yelpazesinin dikkate alınmasını sağladı ve bu sayede mümkün olduğunca gerçekçi senaryolar oluşturuldu.

Bazı Limanlar Daha Hassas

Araştırma, Manila Çukuru tsunamisinin günümüz deniz seviyesi koşullarında 11 uluslararası limana ve 2100 yılına kadar 15 limana kadar zarar verebileceğini ortaya koydu. Ayrıca, en ciddi hasar gören limanlarda kapanmaların 200 günden fazla sürebileceği belirtildi. Ancak, kapanma sürelerinin her zaman en büyük ekonomik kayba yol açmadığı gözlemlendi. Araştırmalar, yıllık kargo miktarı daha yüksek olan limanların ekonomik hasara karşı daha hassas olduğunu gösterirken, Hong Kong, Manila ve Kaohsiung limanları, tüm senaryolar altında en yüksek ticaret kayıplarını yaşayan bölgeler oldu.

Çok Daha Büyük Tsunamiler Yaşanacak

Manila Çukuru tsunamisinin küresel ticaret üzerindeki etkilerinin, 2004 yılında meydana gelen Hint Okyanusu tsunamisi ve 2011 Tohoku tsunamisi gibi önceki olaylardan çok daha büyük olabileceğini belirten araştırmacı Constance Chua, “Güney Çin, en yoğun limanlardan ve deniz yollarından bazılarını barındırdığı için, kesintiye uğrayan nakliye rotalarının sayısı, önceki tsunami olaylarını çok aşacaktır. Etkilere yeterince önem verilmemesi göz önüne alındığında, çalışmamız paydaşların bu tür olaylara hazırlanmalarına yardımcı olabilir” şeklinde konuştu.