Sanayi Sektöründe Zorluklar

Naki BAKIR Sanayi sektörü, parasal sıkılaştırma sürecinde yüksek faiz oranları ve düşük kur gibi faktörlerin yanı sıra Avrupa pazarındaki daralmanın etkisiyle istikrarlı bir büyüme sürecine geçmekte zorluk yaşıyor. Eylül itibarıyla bazı alt sektörlerde yaşanan geçici gelişmelerle aylık bazda üretim artışı kaydedilse de, yıllık bazda hâlâ kayıp yaşanıyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), sanayi üretim endeksine dair eylül ayı verilerini açıkladı. Toplam sanayi üretimi, eylülde bir önceki aya göre yüzde 1,6 artış gösterirken, bir yıl önceki düzeyinin ise yüzde 2,4 altında kaldı.

İmalat Sanayii Üzerindeki Etkiler

Eylüldeki aylık artış, esas olarak toplamda en büyük paya sahip olan imalat sanayiinden kaynaklandı. İmalattaki artış ise motorlu taşıtlar, bilgisayar ve fabrikasyon metal ürünleri gibi üç ana alt sektörden geldi. Aylık bazda kaydedilen artışa rağmen, üretimin yıllık bazda düşmeye devam etmesi dikkat çekicidir. Yıllık bazda toplam sanayi üretimi, haziranda yüzde 5, temmuzda yüzde 3,9 ve ağustosta yüzde 5,2 azalma göstermişti. Eylül ile birlikte bu düşüş süreci dört aya ulaşmış oldu.

İmalat Sanayii Belirleyici Olmaya Devam Ediyor

Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endeks bazında, önceki aya göre imalat sanayiinde yüzde 1,8, madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 1,2 artış, elektrik, gaz ve buhar sektöründe ise yüzde 1,8 düşüş yaşandı. Toplam sanayi üretimindeki yüzde 1,6’lık artışın tamamı imalat sanayiinden geldi. Yıllık bazda ise imalat sanayiinde yüzde 2,5, madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 5,3 düşüş, elektrik, gaz ve su sektöründe ise yüzde 1,1 artış kaydedildi. Toplam üretimde yıllık yüzde 2,4’lük düşüşün yüzde 2,2’si imalat sanayiindeki azalmadan kaynaklanıyor.

Toplam sanayi üretiminde yaşanan aylık artışta imalat sanayiinin belirleyici rol oynaması dikkat çekiyor. Bu ana sektördeki üretim artışının üçte biri, motorlu taşıtlar alt sektöründen geldi. Önceki ay yüzde 7,5 oranında sert bir üretim düşüşü yaşayan bu alt sektör, eylülde üretimini aylık bazda yüzde 10,1 artırarak imalat sanayiinin toplam üretimindeki değişime 0,6 puan pozitif katkı sağladı. Eylülde imalat alt sektörleri arasında en yüksek oranlı üretim artışı ise yüzde 18,6 ile bilgisayar alt sektöründe kaydedildi. Bu artışın toplam imalat sanayi üretiminde aylık değişime etkisi ise 0,5 puan oldu.

Aylık Üretim Değişimleri

Aylık artışta bilgisayar alt sektörünün ardından yüzde 6,4 ile fabrikasyon metal ürünleri, yüzde 5,6 ile elektrikli teçhizat, yüzde 4,6 ile tekstil, yüzde 4,5 ile ağaç, yüzde 4,4 ile kauçuk ve plastik, yüzde 3,9 ile giyim, yüzde 3,4 ile kâğıt izledi. Aylık bazda en sert üretim düşüşü ise yüzde 20,9 ile rafine petrol ürünlerinde meydana geldi. Önceki aya göre üretim düşüşünde bu alt sektörü yüzde 9,3 ile diğer ulaşım araçları, yüzde 4,4 ile kayıtlı medyanın basımı ve çoğaltımı, yüzde 2,8 ile deri, yüzde 2,6 ile temel eczacılık, yüzde 1,8 ile tütün ve yüzde 0,7 ile gıda izledi.

Yıllık Üretim Değişimleri

Yıllık bazda ise en yüksek oranlı üretim artışı yüzde 7,3 ile giyim eşyasında gerçekleşti. En sert üretim düşüşü ise yüzde 30,2 ile diğer ulaşım araçlarında gerçekleşti. Yıllık üretim artışında giyimi yüzde 6,3 ile fabrikasyon metal ürünleri, yüzde 5,9 ile ana metal sanayii, yüzde 4,8 ile kayıtlı medyanın basımı ve çoğaltımı, yüzde 3,9 ile elektrikli teçhizat izledi. Yıllık düşüşte diğer ulaşım araçlarından sonra yüzde 20,6 ile rafine petrol ürünleri, yüzde 17,3 ile bilgisayar, yüzde 14,8 ile temel eczacılık, yüzde 9,4 ile tütün geldi.

Sanayi Üretimindeki Canlanma Nedenleri

Sanayide yaşanan kan kaybının başlıca üç nedeni bulunmaktadır. Birincisi, on altı aydır uygulanan parasal sıkılaştırmaya dayalı ekonomik programın temel hedefi, enflasyonu üç yıl içinde tek haneli oranlara düşürmektir. Bu bağlamda, kredi faizlerinin yükselmesi ve krediye ulaşımın zorlaşması sanayiciler için sıkıntı yaratmaktadır. Yüksek faiz oranları ve genel olarak parasal sıkılaştırmanın ekonominin tüketim ayağından çok, üretici kesimlerini olumsuz etkilediği görülmektedir. Özellikle, sanayi firmalarının büyük bir kısmını oluşturan KOBİ’ler, üretim, tedarik ve satış sorunlarıyla birlikte ciddi finansal zorluklar yaşamaktadır.

İkincisi, ihracata yönelik üretim yapan sanayicilerin TL’deki değer kaybı ve düşük kur nedeniyle küresel pazarda rekabet güçlerinin zayıflamasıdır. Üçüncü olarak, sanayinin performansının düşmesine etki eden faktörlerden biri de ana ihracat pazarı olan Avrupa ekonomilerinde yaşanan daralma ve talep gerilemesidir.