Otizmli Bireylerin İstihdamı: Yeni Fırsatlar ve Gelişmeler

Hayriye MENGÜÇ Türkiye’de en az istihdam edilen engelli grubu olan otizmli bireyler, mavi yaka işlerin yanı sıra artık beyaz yaka pozisyonlarda da çalışma hayatında kendilerine yer bulmaya başlıyor. Tohum Otizm Vakfı Genel Müdürü Burçak Karakaya, otizmli bireylerle ilgili yapılan çalışmalara destek veren Kariyer Merkezi aracılığıyla bugüne kadar lojistik, perakende, finans, ilaç ve gıda sektörlerinde 14 farklı firmada toplam 30 otizmli bireyin istihdam edilmesini sağladıklarını belirtti. Karakaya, “Bu bireylerden sekizi beyaz yaka, 22’si ise mavi yaka pozisyonlarında yer aldı” diye ekledi.

DÜNYA’ya özel açıklamalarda bulunan Tohum Otizm Vakfı Genel Müdürü Karakaya; ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’nin (CDC) 2023 son verilerine göre doğan her 36 çocuktan 1’inin otizm tanısı aldığını, Türkiye’deki nüfusa projeksiyon yapıldığında ise 2 milyondan fazla otizmli bireyin olduğu tahmin edilmektedir. “Bu bireylerin 1.5 milyondan fazlasının 18 yaş üzerinde olduğu öngörülüyor ve otizmden etkilenen 8 milyonun üzerinde aile ferdi bulunduğu tahmin ediliyor” dedi. İŞKUR’un Ekim ayında paylaştığı güncel verilere göre, 123 otizmli birey aktif iş gücünde yer alıyor. 43 otizmli birey aktif çalışma hayatında bulunurken, 80 otizmli birey ise iş arama sürecinde.

Karakaya, İŞKUR’un işverene verdiği ‘engellilere yönelik çalıştırma hibesi’nde 2024’ü ‘otizm yılı’ ilan ettiğini ve otizmli bireylerin istihdamının önceliklendirildiğini vurguladı. “Bu konuya spesifik bir birim kurduk. Burada otizmli bireylerin bizimle iletişime geçmesini ve CV başvurusu yapmasını istiyoruz. İş görüşmeleri gerçekleştiriyoruz” şeklinde bilgi verdi.

Beyaz Yaka Pozisyonlarda Başarı Hikayeleri

Otizmli bireylerin yalnızca mavi yaka pozisyonlarında değil, beyaz yaka işlerde de son derece başarılı olabileceklerini belirten Karakaya, detaylara dikkat etme ve düzenli çalışma becerilerinin yanı sıra tekrarlayan görevlerde sağladıkları verimlilikle otizmli bireylerin beyaz yaka görevlerinde de etkili olabileceğini ifade etti. Karakaya, beyaz yaka pozisyonlarında özellikle finans, muhasebe, veri analitiği, bilişim teknolojileri, arşivleme ve insan kaynakları gibi alanlarda çeşitli görevler üstlenebildiklerini belirtti. “Bu alanlarda veri girişi, raporlama, doküman düzenleme, yazılım testi ve evrak kontrolü gibi işlerde başarılı olmaları mümkündür” dedi.

Ayrıca, otizmli bireylerin çalışma hayatına dahil olmasında bireysel yetenek ve güçlü yönlere odaklanarak doğru iş eşleştirmesi yapmanın kritik bir öneme sahip olduğunu vurgulayan Karakaya, “Bu yaklaşım, hem işveren hem de çalışan için başarıyı artırır” ifadesini kullandı. Otizmli bireylerin çalışma hayatında yer almasının yalnızca onların ve ailelerinin yaşamını dönüştürmekle kalmayıp, aynı zamanda toplumun sosyal dokusunu da güçlendirdiğini vurguladı. Karakaya, “İş dünyası, otizmli bireylerin katkılarına daha fazla açık olduğunda, bu hem şirketler için verimlilik sağlar hem de toplumsal kapsayıcılığın artmasına katkıda bulunur. Tohum Otizm Vakfı olarak, otizmli bireylerin eğitimden istihdama kadar her alanda tam katılımcı bireyler olmalarını sağlamak için çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bu konuda iş dünyasından daha fazla destek ve iş birliği bekliyoruz” dedi.

İş Hayatında Otizmli Bireylerin Başarıları

Tohum Otizm Vakfı, bugüne kadar Eker, Netlog Lojistik, GSK ve Arvato Lojistik gibi markalarla iş birliği yaparak otizmli bireylere iş imkânı tanıdı. GSK’da bordro işlemlerini yürüten bir otizmli çalışanın yanı sıra, Eker’de mavi yaka olarak çalışan birçok otizmli birey bulunmaktadır. Medtria Gümrük Müşavirliği AŞ, bünyesinde otizmli çalışan bulunduran diğer bir firma olarak dikkat çekiyor. Şirketin genel müdürü Savaş Elmalı, “Çocukluk döneminde başlayan ve bireylerin sosyal etkileşim ve iletişim becerilerini sınırlayan otizm spektrum bozukluğu, uygun düzenlemeler yapıldığında, gerektiğinde pekiştirmeler kullanıldığında iş hayatında çok verimli sonuçlar doğurabiliyor” dedi.

Elmalı, genellikle bilinçsiz ve önyargılı bir yaklaşımla karşılaşılan otizmli bireylerin, kendilerine uygun düzenlenmiş görevlerde nasıl verimli ve vazgeçilmez olabileceklerini gözlemlediklerini belirterek açıklamalarını şöyle sürdürdü: “Otizmli bireyler yalan söylemezler, çünkü yalanı bilmezler. Süreklilik gerektiren rutin işlerde diğer çalışanlar çabuk sıkılırken, otizmli bireyler bu işleri eğlence gibi algılarlar. Uzun süre aynı işi yapan bireylerde dikkat dağılması olurken, otizmli bireylerde böyle bir sorun yaşanmaz. Doğru yerde, doğru işe yönlendirildiklerinde maksimum verim sağlarlar. Biz bunu Selin’imizle test ettik ve başardık.”

Otizmli Bireylerin İstihdamı İçin Yapılan Çalışmalar

Tohum Otizm Vakfı Otizmliler Kariyer Merkezi, Mart 2024’te kurulmadan önce, otizmli bireylerin iş gücüne katılımını desteklemek amacıyla önemli adımlar atmıştır:

Vakıf, 2005 yılından itibaren Princeton Çocuk Gelişim Enstitüsü (Princeton Child Development Institute – PCDI) ile iş birliği yapmıştır. PCDI’nin Yetişkin Hayat Becerileri Programı kapsamında uygulamaya koyduğu destekli istihdam modelini yakından takip ederek bu alandaki gelişmeleri Türkiye’de uygulamaya geçirmiştir.
2010 yılında İstanbul Kalkınma Ajansı’ndan alınan hibe ile İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğü iş birliğiyle başlatılan ‘Otizmli Gençlerin Üretkenliğinin Artırılması ve İşgücü Piyasasına Girişlerinin Desteklenmesi’ projesi ile Türkiye’de ilk ve tek model iş okulu kurulmuştur.
2013 yılında, Türkiye’de ilk kez otizmli gençler için İş ve Yaşam Müfredatı geliştirilmiş ve uygulanmış, 2014’te ise okul öğrencileri için staj programı başlatılarak dokuz farklı kurumla yapılan iş birlikleri sayesinde otizmli bireylerin yarı zamanlı istihdamı sağlanmıştır.
2018’den itibaren ise tam zamanlı istihdam projeleri ve iş birlikleri ile bu alandaki çalışmalar sürdürülmüştür. Tüm bu birikimler, merkezin kuruluşuna zemin hazırlamış ve bugünkü faaliyetlerinin temelini oluşturmuştur.