Müjde DEMİR-Ziya İPEK

Ticaret Bakanlığı, son günlerde yaşanan olumsuz hava koşulları ve don olayları nedeniyle limon ihracatını geçici olarak durdurma kararı aldığını duyurdu. Bakanlık tarafından yapılan açıklamada, “Ülkemizin çeşitli bölgelerinde meydana gelen soğuk hava ve don olayları göz önünde bulundurularak, yurt içindeki limon arz ve talep dengesinin korunması ve arz güvenliğinin sağlanması amacıyla bu karar alınmıştır.” ifadesi yer aldı. Bugün itibarıyla limon ihracatının geçici olarak durdurulması kararı, üreticiler ve ihracatçılar arasında endişelere yol açtı. Konuyla ilgili olarak DÜNYA’ya görüş bildiren sektör temsilcileri, bu kararın yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini vurguladı.

“Üreticilere geçiş süresi tanınabilirdi”

Kararın sektör açısından oldukça ani bir şekilde alındığını ifade eden Mersin Ticaret Borsası Başkanı Ö. Abdullah Özdemir, “Eğer böyle bir karar alınması zorunluysa, bir aylık bir geçiş süresi tanınabilirdi. Örneğin, mayıs ayından itibaren uygulanmaya başlanabilirdi. Limon ticaretiyle uğraşan kesimlerin belirli taahhüt ve sözleşmelerden kaynaklanan yükümlülükleri olduğu göz önünde bulundurulduğunda, bu tanınacak süre zarfında gerekli tedbirler alınabilirdi. Ayrıca, rekabet ettiğimiz Güney Afrika ve Arjantin gibi ülkelerin limonlarının dünya piyasalarına girmesi için bir aylık bir süre söz konusudur. Eğer bu karar bir ay sonra uygulanacak şekilde bir geçiş süreci tanınsaydı, Güney Afrika ve Arjantin’in ürünleri piyasaya girmeden önce limon ihracatımızı artırabilirdik. Böylelikle hem ülke ekonomisi kazançlı çıkacak hem de mevcut pazarlarımızı kaybetme riski ortadan kalkacaktı.” şeklinde konuştu.

“Mağduriyet yaratacak”

Mersin Ticaret ve Sanayi Odası (MTSO) Yaş Meyve ve Sebzelerin İşlenmesi ve Ticareti Meslek Komitesi Başkanı Hasan Bulduk, alınan kararın sektörde ciddi mağduriyetler yaratacağı uyarısında bulundu. Bulduk, yaklaşık dört yıl önce benzer bir durumun yaşandığını hatırlatarak, bu süreçte çiftçilerin ve ihracatçıların büyük maddi kayıplar yaşadığını, yurtdışı pazarlarında ise geri dönüşü zor olan kayıpların oluştuğunu dile getirdi. Alınan kararın gerekçesi olarak gösterilen soğuk hava ve don olaylarına rağmen, mevcut depolardaki ürün miktarının hem iç hem de dış piyasayı karşılayacak düzeyde olduğunu belirten Bulduk, “Piyasada herhangi bir arz krizi yaşanmıyor. Ancak ihracatın kısıtlanması, üreticinin emeğinin zayi olmasına ve ihracatçının kontrat ve itibar kaybına yol açacaktır. Başta Tarım ve Orman Bakanlığı ile Ticaret Bakanlığı olmak üzere tüm yetkili makamları, bu konuda yapıcı bir çözüm için harekete geçmeye davet ediyoruz.” ifadelerini kullandı.

“Yasak kabul edilemez”

Limon ihracatına getirilen yasağın kabul edilemez olduğunu belirten TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Mersin Şube Başkanı Okan Özkaya, limon ihracatının bir anda durdurulabilecek bir süreç olmadığını, pazar sıkışıklığını önlemek amacıyla limonların depolarda tutulduğunu ve bunun fırsatçılık değil, tamamen arz-talep dengesini korumaya yönelik bir uygulama olduğunu vurguladı. “Bu yalnızca üreticiyi değil, zincirin tamamını etkiler. Yurtdışındaki siparişlerin iptali, Türkiye’nin imajına ve ihracattaki istikrarına zarar verir.” diyen Özkaya, kararın sadece Mersin, Adana ve Hatay’ı değil, turunçgil üretimi yapan tüm illeri etkileyeceğini ifade etti. Özkaya, ihracat yasağının geri çekilmesi gerektiğini sözlerine ekledi.

“Çiftçiye yine zarar ettirecek”

Mersin Ziraat Odası Başkanı Musa Yılmaz, limon ihracatına getirilen geçici yasağın özellikle üreticiler açısından ciddi mağduriyetlere yol açacağını ve kararın yeniden değerlendirilmesi gerektiğini vurguladı. Yılmaz, alınan kararın görünürde piyasayı korumaya yönelik olsa da uygulamada çiftçilerin emeğini ve ekonomik dengesini olumsuz etkilediğini belirtti. Depolarda muhafaza edilen limonların ihracatla değerlendirileceği düşünülerek planlama yapıldığını söyleyen Yılmaz, yasağın açıklanmasıyla birlikte piyasanın daraldığını ve fiyatların üretici aleyhine hızla gerilediğini aktardı. Tarsus Ziraat Odası Başkanı Veyis Avcı, alınan kararın çiftçiyi yeniden mağdur edeceğini belirterek, yasakların 15-20 gün önceden bildirilmesi gerektiğini vurguladı. Avcı, depolarda muhafaza edilen limonların ihracat yasağı öncesinde 35-40 TL bandında alıcı bulduğunu, ancak ihracatın durdurulmasıyla birlikte fiyatların 20 TL’nin altına gerileyebileceğine dikkat çekti. Bu durumun üreticiler açısından büyük bir maddi kayba yol açacağını ifade eden Avcı, “Çiftçi zaten don felaketiyle büyük zarar gördü. Şimdi de elindeki ürünü değerinin çok altında satmak zorunda kalacak.” şeklinde konuştu.

“Limon fiyatı artarsa ihracat durdurulmalı”

Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akın Doğan, limonda ihracatın durdurulması yönündeki kararın “limon fiyatında aşırı yükselme yaşandığında” devreye alınmasının daha isabetli olacağını belirtti. Mayer cinsi geç ürün veren limonların genelde ağustos ayında piyasaya gireceğine dikkat çeken Doğan, bazı bölgelerde don yemeyen ağaçlardan ürün alınabileceğini ancak bunun da kısıtlı bir üretim olacağını aktardı. Doğan, şunları kaydetti: “Hükümet bu kararı limon az olduğu için fiyatların yükselmesini engellemek amacıyla almış olabilir. Belki erken bir karar oldu. Ben şahsen, fiyatlarda ileride aşırı bir oynama olursa bu kararın anlam kazanacağını düşünüyorum. Aksi halde, bu karar fazla erken alınmış olabilir. Yurt dışından gelen ürünlere karşı daha temkinli olunmalı. Soğan, patates, karpuz, kavun, ayçiçeği, mısır gibi ürünlerin ithalatı da sınırlanmalı. Fiyat yükselecek diye hemen ithalata yönelmek doğru değil. Eğer piyasada gerçekten büyük bir sıkıntı varsa, evet, o zaman ihracata sınırlama getirilebilir. Ama çiftçinin malı para etmediğinde, devletin bu ürünü alarak çiftçiye sahip çıkması çok kıymetli olacaktır.”