NAKİ BAKIR

Küresel ticaret savaşları ve iç siyasi gerilimlerin artmasıyla birlikte ekonomideki kırılganlık süreci devam ediyor. Ekonomi yönetimi, “sıkı para” politikasında kararlılık mesajı vermeye devam ederken, devletin harcamalarda gazdan yeterince çekmemesi nedeniyle kamu açıklarında hızlı bir büyüme gözlemleniyor. Hazine’nin yılın ilk üç ayında açıkladığı rekor nakit açığı, bu dönemdeki merkezi yönetim bütçe açığının da yüksek seviyelerde olacağını gösteriyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı, yılın ilk üç ayındaki merkezi yönetim bütçe gerçekleşmelerini yarın açıklayacak. Bütçe için öncü gösterge niteliğindeki Hazine nakit dengesine ilişkin geçtiğimiz hafta açıklanan mart ayı sonuçlarına göre, ilk çeyrekte verilen 901 milyar liralık açık, aynı dönemde yüksek tutarda bir bütçe açığına işaret ediyor.

Mart Ayı Nakit Gerçekleşmeleri

Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, Hazine mart ayında nakit bazda 786 milyar lira gelir elde ederken, harcamaları ise 1 trilyon 84,4 milyar lira olarak gerçekleşti. Geçen yılın aynı ayına göre gelirlerde yüzde 51,8, giderlerde ise yüzde 58,3 oranında artış görüldü. Bu gelişmeler sonucunda Hazine’nin nakit bazda gelir-gider dengesinde 298,4 milyar liralık bir açık oluştu ve bu açık, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 78,8 oranında büyüdü. Geçen yıl mart ayında Hazine, 213,4 milyon liralık özelleştirme ve 4,5G lisans bedeli, 2B arazi satış gelirleri ve diğer hisse satışlarından kaynaklanan fon gelirleri elde etmişti. Ancak bu yıl aynı ayda bu tür bir giriş kaydedilmedi. Mart ayının son iş gününde bankalar aracılığıyla tahsil edilen vergilerin 80 milyar liralık kısmı, tahsilat protokolleri gereğince nisan ayındaki Hazine hesaplarına yansıdı.

Mart ayında Hazine’nin nakit bazda giderlerinin 948,9 milyar lira ile geçen yıla göre yüzde 52,6 artan faiz dışı harcamalar oluştururken, faiz ödemeleri ise yüzde 113,9 artışla 135,6 milyar liraya ulaştı. Böylece Hazine’nin nakit dengesi faiz dışı nakit dengesinde yüzde 56,9 büyüyerek 162,9 milyar liraya çıktı.

İlk Çeyrekte 427,4 Milyar TL Faiz Ödendi

Hazine nakit dengesi ocak ayında 205 milyar, şubatta ise 397,6 milyar TL açık vermişti. Mart ile birlikte üç aylık açık toplamda 901 milyar liraya ulaştı. Hazine nakit açığında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 58 oranında bir büyüme yaşandı. Ocak-mart döneminde Hazine nakit gelirleri, geçen yıla göre yüzde 42,2 artışla 2 trilyon 423,2 milyar lira, giderleri ise yüzde 46,6 artışla 3 trilyon 334,3 milyar lira olarak gerçekleşti. Bu yılın ilk üç ayı toplamında özelleştirme ve 4,5G lisans bedeli, 2B arazi satış gelirleri gibi hisse satışlarından elde edilen fon gelirleri de yüzde 1.288,6 oranında artışla 10 milyar liraya ulaştı. Üç aydaki toplam nakit giderlerin 2 trilyon 906,9 milyar lirasını faiz dışı harcamalar, 427,4 milyar lirasını ise faiz ödemeleri oluşturdu. Geçen yılın aynı dönemine göre faiz dışı giderlerde yüzde 41,8’lik bir artış yaşanırken, faiz ödemelerindeki artış yüzde 89,8’i buldu. Üç aylık giderlerde en büyük artış faiz ödemelerinden kaynaklanırken, faiz dışı açık da yüzde 39,8 büyüyerek 483,7 milyar liraya ulaştı.

Nakit Açığı-Bütçe Açığı İlişkisi

Genel bütçeye dahil idareler, özel bütçeli idareler ve düzenleyici-denetleyici kurumlar merkezi yönetimi oluşturur; bunların toplam gelir ve giderleri de merkezi yönetim bütçesinin büyüklüğünü belirler. Hazine nakit dengesi, merkezi yönetim bütçesinin en büyük bölümünü oluşturan “genel bütçe”nin gelir ve giderleri arasındaki farkı gösterir. Hazine’nin nakit bazda gerçekleşmeleri, kamu gelir giderlerinin en büyük bölümündeki genel ivmeyi yansıttığı için büyük oranda bütçe açığının seyrini gösterir. Bu nedenle, açıklanan mart ayı Hazine nakit dengesi verileri, yarın açıklanacak mart ayı ve üç aylık Merkezi Yönetim Bütçe verileri için öncü gösterge niteliğindedir. İlk çeyrekte rekor düzeyde gelen Hazine nakit açığı, merkezi yönetim bütçe açığının da yüksek düzeyde geleceğine işaret ediyor. Ancak bu bazda, aylar itibarıyla oluşan açık, merkezi yönetim bütçesi kapsamında yer alan özel bütçeli idareler ve düzenleyici, denetleyici kurumlardan aktarmalarla aşağı çekilebilir.

İç Borçlanmada Rekor Artış

Hazine, ocak-mart dönemindeki nakit açığının büyük bir kısmını iç borçlanma yoluyla finanse etti. Bu dönemde 117,1 milyar liralık iç borç geri ödemesi gerçekleştiren Hazine, 756,7 milyar lira yeni borçlanmaya gitti. Böylece Hazine’nin üç aydaki net iç borçlanması, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 136,8 artışla 639,6 milyar lirayı buldu. Hazine, dış borçlarda ise üç ayda 230,3 milyar lira geri ödemeye karşılık sadece 92,9 milyar lira yeni dış borç kullanımı gerçekleştirebildi ve böylece 137,4 milyar lira net ödeyici durumuna düştü. Hazine’nin özellikle 121,2 milyar liralık geri ödeme yaptığı mart ayında yeni dış borçlanmasının “sıfır” olması dikkat çekti. Ocak-mart döneminde Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’ndan (TMSF) 3,3 milyar lira aktarım gerçekleştiren Hazine, 169,2 milyon liralık da devirli-garantili borç geri dönüşü kaydetti. Nakit açığının kalan kısmını ise kasadan karşıladı. Üç ayda 395,3 milyar liralık kasa-banka kullanımına giden Hazine, bunun 53,4 milyar lirasını kur farklarından karşıladı. Hazine’nin kasa bakiyesindeki net azalış ise 341,9 milyar lira oldu.