Türkiye’nin Diplomatik Desteğiyle Yürütülen Çalışmalar ve Bölgedeki Güncel Gelişmeler

Türkiye’nin güçlü diplomatik desteğiyle 1994 yılında resmi olarak kurulan Gagavuzya Özerk Bölgesi, son dönemde Moldova hükümetinin bölgedeki yasal ve idari haklarını sistematik biçimde ihlal etmesine karşı durmak amacıyla uluslararası arenada önemli bir dayanışma gösterdi. Komrat Meydanı’nda gerçekleştirilen kitlesel mitingde, bölge halkı, Moldova yönetimine karşı ortak ve güçlü bir duruş sergileyerek, alınan kararlarda birlik ve beraberliklerini pekiştirdi.

Haklarını Geri İstiyorlar

Mitingte öne çıkan temel talepler arasında, Moldova Cumhuriyeti’nin “Gagauzya’nın (Gagauz Yeri) Özel Hukuki Statüsü Hakkındaki Kanunu”nda yer alan, Gagavuzya Başsavcısı’nın atanma sürecine özerk yönetimin katılımını öngören 21. maddesinin iptal edilmesine ilişkin yargı kararının geri alınması yer aldı. Ayrıca, bölgenin 1994 yılında kabul edilen ve yasal güvence altına alınmış olan “Gagavuzya’nın Özel Statüsü Hakkındaki Yasa” ve “Gagavuzya Tüzüğü” kapsamında tanınan haklara tekrar müdahale edilmemesi için kesin garantiler talep ediliyor. Vatandaşlar, bölgenin mali özerkliğinin yeniden sağlanması ve bütçe, hibeler ile dış kredilerin bölge halkının iradesine uygun şekilde dağıtılmasını sağlayacak düzenlemelerin yapılmasını ısrarla istiyor.

Yine, Gagavuzya Başkanı Evghenia Gutul’un derhal serbest bırakılması ve bölgedeki Halk Meclisi, Yürütme Komitesi ile kamu çalışanları üzerindeki herhangi bir siyasi veya idari baskının sona erdirilmesi de açıkça talep edilen maddeler arasında yer alıyor. Bu talepler, bölgenin yasal statüsünün korunması ve özerkliğin güvence altına alınması adına acil ve vazgeçilmez önemdedir.

Siyasi Gelişmeler ve Bölgedeki Gerilim

Son dönemde yaşanan önemli olaylardan biri, Gagavuzya Özerk Bölgesi Başkanı Evghenia Gutul’un, 25 Mart tarihinde ülkemize yapmayı planladığı resmi ziyaret öncesinde Kişinev Uluslararası Havalimanı’nda gözaltına alınması ve ardından ev hapsine alınmasıdır. Mahkeme, Gutul’un önleyici tedbirlerinin değiştirilmesine yönelik dosyayı değerlendirirken, avukatları, müvekkillerinin ülkeyi terk etme niyetinin olmadığını kanıtlamasına rağmen, mahkeme heyeti savcıların ev hapsinin daha ağır bir tedbirle değiştirilmesi talebini dikkate alıyor. Bu durum, bölgenin siyasi istikrarını ve liderlik yapısını ciddi biçimde etkilemektedir.

Gagavuzya’nın Güvenlik ve Yargı Haklarına Müdahale

Moldova Anayasa Mahkemesi, bölgesel savcıların atama hakkını elinden alarak, bölge temsilcilerine yargılama süreçleri hakkında bilgi verilmesini engelledi. Aynı zamanda, yeni çıkarılan yasa ile Gagavuzya’daki yerel mahkemelerin yetkileri kaldırıldı ve Komrat Temyiz Mahkemesi fiilen ortadan kaldırıldı. Tüm yerel yargı mercileri, Cahul’daki yargı merkezine bağlandı ve bu durum, bölgenin yargı bağımsızlığı ve adil yargılanma hakkı açısından ciddi endişelere yol açtı. Yeni düzenlemelerle, Gagavuzya Başkanlığı ve Halk Meclisi seçimleri, artık yerel mahkemeler yerine merkezi yargı organları tarafından onaylanacak.

Gagavuz halkı, 30 yılı aşkın süredir çeşitli hükümetlerin özerklik haklarını ihlal ettiğine dikkat çekerek, 1994 yılında Türkiye Cumhurbaşkanı Demirel ve Moldova Parlamentosu tarafından öngörülen özerklik haklarının günümüzdeki yasal düzenlemelerle yarı yarıya bile karşılanmadığını vurguluyor. Ayrıca, eğitim ve bilim alanında da ciddi sorunlar yaşanıyor. Bakanlık, özerk bölgedeki anaokullarında Gagavuzca eğitim veren öğretmenlere finansman sağlamayı reddederek, nesiller boyunca kültürel ve dilsel kimliklerinin korunmasını engelliyor.

Uluslararası Çapta Destek ve Talepler

16 Nisan’da Komrat’ta düzenlenen büyük mitingde alınan kararlar, bölgedeki gerilimi uluslararası kamuoyunun dikkatine taşıdı. Gagavuz halkı, uluslararası diplomasi kurumları olan Türkiye, ABD, Rusya, Avrupa Birliği ülkeleri, Macaristan, Azerbaycan ve Belarus’un diplomatik misyonlarına resmi erişim çağrısında bulundu. Aynı zamanda, Birleşmiş Milletler, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ile Avrupa Konseyi’nin, bölgedeki gelişmeleri yakından takip etmesini ve durumu dünya kamuoyuna duyurmasını bekliyor. Gagavuzlar, anayasal haklarının ihlal edilmesine karşı durmaya kararlı olup, yasal haklarını kullanmak ve haklarını korumak adına geniş çaplı protestolar ve uluslararası hukuki yolları kullanma hakkını saklı tutuyorlar. Moldova Hükümeti’nin, bölgenin özerkliğine yönelik hak taleplerini görmezden gelmesi halinde, protestoların daha da güçlendirilerek devam edeceği ve uluslararası yargı yollarına başvurulacağı bildirilmektedir.