Ali YILDIRIM

Otomotiv sektörü, zorlu bir virajı geride bıraktı ve 2024 yılına dair beklentilerin ötesinde bir başarı elde etti. Sektör temsilcileri, 1 milyonluk pazarın rekor satış rakamlarına ulaşabileceğini düşünmüyordu. Ancak, yıl içerisinde yaşanan gelişmeler satışlara olumlu yansıdı ve pazar 1.2 milyon adedi geçti. Önceki akşam İstanbul’da düzenlenen bir toplantıda sonuçları paylaşan Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği (ODMD), Ocak-Aralık 2024 dönemine ilişkin verileri açıkladı. 12 aylık veri kapsamında otomobil ve hafif ticari araç pazarı 2023’ü hafif bir farkla geçerek 1 milyon 238 bin 509 adede ulaştı. Pazar, bir önceki yıla göre yüzde 0,5 artış gösterdi.

Satış rakamlarını değerlendiren ODMD Yönetim Kurulu Başkanı Ali Haydar Bozkurt, 2025 için “Beklentilerin üzerinde kalan bir yıl oldu” ifadelerini kullandı. Matrah değişimi beklediklerini fakat bunun gerçekleşmediğini belirten Bozkurt, “İki yıldır değişen bir şey yok. Kredili satışlar neredeyse bitti. Eskiden satışların yüzde 70’i kredili olurdu, şimdi ise yüzde 10’u anca oluyor. Çok şükür artık nakit satıyoruz” dedi.

Nisandan Sonra Satışlarda Patlama Yaşandı

Otomotiv sektörü temsilcileri, 2024 yılından pek de umutlu değildi. Beklentiler oldukça farklıydı. Ancak yıl içinde yaşanan gelişmeler, satışları adeta kırbaçladı. Özel tüketim vergisinden (ÖTV) muaf satışlar, ilk üç ayın oldukça canlı geçmesine neden oldu. Devamında ise GSR regülasyonu ve faiz beklentisi derken, rekor satışlar gerçekleşti. Bu durumu hatırlatan Ali Haydar Bozkurt, “Yıla farklı bir beklenti ile başlamıştık, fakat 2024 beklentilerimizin üzerinde gerçekleşti. İlk çeyrek çok hareketli başladı, Nisan’da keskin bir düşüş yaşandı. Yaz aylarında ise GSR II regülasyonları ve markaların agresif kampanyaları yıla damgasını vurdu” ifadelerini kullandı.

Matrah Sisteminde 2 Yıldır Değişiklik Yapılmadı

Uzun bir süredir ÖTV matrahında güncellemeler bekleniyor. Yaklaşık iki yıldır matrah sisteminde değişiklik olmaması nedeniyle, en ucuz otomobilin fiyatı bile yüzde 45 ÖTV oranının olmasına rağmen yüzde 80 seviyesinden başlıyor. Bu sistemin sektöre olumsuz olarak yansıdığını belirten Ali Haydar Bozkurt, “Matrah düzenlemesi bekliyorduk ama olmadı. Güncelleme bu yıl da yapılmadı ve dolayısıyla iki yıldır değişmemiş oldu. Kredili satış neredeyse bitti. Eski bilinen doğrular değişti. Çok şükür herkes artık peşin parayı basıp araç almaya başladı. ÖTV matrahlarında iki yıldır bir değişiklik olmaması ve kredilere getirilen kısıtlamalara rağmen yılı yeni rekor satış adedi seviyesiyle tamamladık” şeklinde konuştu.

Otomotiv sektöründe tarihi değişimlerin yaşandığını vurgulayan Bozkurt, pazarın gelişimini değerlendirdi.

Motor Hacimlerini Artık Konuşmayacağız

Bozkurt, “2025 yılı beklentilerinden de söz etmek gerekirse, aslında sektör olarak 100 yıllık bir değişimin içerisinden geçiyoruz ve bizler bu değişimin canlı şahitleriyiz. Bu değişimi yaşıyoruz ve yönetmeye çalışıyoruz. 5-10 yıl içerisinde iş yapış şeklimiz çok farklı bir noktaya gidebilir. Mobilite kavramı değişiyor. Üreticilerimiz başta olmak üzere değişen şartlara uyum sağlayarak ülke olarak otomotiv sektöründe öne çıkabiliriz ve geleceğe hazır hale gelebiliriz. Motor hacmine dayalı vergi sistemi demode oldu. Birkaç sene sonra artık motor hacimlerini zaten konuşmayacağız. Yaşlı bir araç parkımız var. Bunun yenilenmesi ve gençleşmesi gerekiyor. Trafik güvenliği, çevrecilik ve ekonomi açısından oldukça etkili olacak” dedi.

Satışlar Artık 1 Milyon Adedin Altına Düşmez

Çin gerçeğine de değinen Ali Haydar Bozkurt, “Yeni teknolojilere sahip otomobiller geliştiriliyor. Müşteri davranışları değişiyor; buna ek olarak, global rekabette Çin faktörü de önemli bir etken olarak öne çıkıyor. Her zaman ifade ettiğimiz gibi Türkiye’nin büyük bir otomotiv sektörü potansiyeli var ve mobilite, herkes için bir ihtiyaç. 2025 yılında, olağanüstü bir olumsuz gelişme olmazsa pazarın 1 milyon adedin altına düşmeyeceğini öngörüyoruz” açıklamasında bulundu.

Pazarı Rekora Taşıyan 5 Neden

Otomotiv sektörü, beklenmedik bir yılda hiç beklenmeyen bir satış adedine ulaşarak satış rekorunu kırdı. Pazar, önceki yılı 5 bin 874 adetle geçerek 1 milyon 238 bin 509 adede ulaştı ve bu rakam tarihe geçti. Satışları en çok tetikleyen 5 neden ise şunlardır:

1. Pazara dahil olan yeni ulaşılabilir modeller
2. Yerli marka Togg’un artık pazara tam kapasite ayak uydurması
3. Merakla beklenen Tesla’nın Türkiye’de yola çıkması
4. Çinli üreticilerin sunduğu yeni teşvikli modeller
5. Elektrikli araçta düşük vergi etkisi

Aralık Ayında 170 Bin Araç Satıldı

Ocak-Aralık 2024 döneminde otomobil satışları hafif gazla yüzde 1,3 büyüme kaydetti ve 980 bin 341 adede ulaştı. Bu pazar, tüm zamanların otomobil satış rekoru olarak dikkat çekti. Hafif ticari araç satışları ise yerliliğin biraz düşüşüyle birlikte vites küçülttü. Önceki yıla göre satışlar yüzde 2,7 azalarak 258 bin 168 adede geriledi. Otomobil ve hafif ticari araç pazarı aralıkta yüzde 7,3, otomobil pazarı yüzde 6,6, hafif ticari araç pazarı da yüzde 9,9 büyüdü. Aralıkta otomobil ve hafif ticari araç pazarı, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 7,3 artarak 170 bin 249 adet oldu. Geçen ay otomobil satışları, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 6,6 artarak 134 bin 811 olurken, hafif ticari araç pazarı yüzde 9,9 büyüyerek 35 bin 438’e yükseldi. Otomobil ve hafif ticari araç pazarı, 10 yıllık aralık ayı ortalama satışlara göre yüzde 43,1 arttı. Otomobil pazarı, 10 yıllık aralık ayı ortalama satışlara göre yüzde 49,6, hafif ticari araç pazarı ise yüzde 22,8 yükseldi.

Herkes Yerden Yüksek İstiyor

Türkiye otomobil pazarı uzun yıllardır sedan ülkesi olarak lanse ediliyordu. Ulaşabilir SUV modellerin pazara dahil olmasıyla birlikte tercihler değişti. Hatta bu dönüşümden en büyük etkiyi hatchback otomobiller aldı. Bugün bakıldığında tablo iyice crossover-SUV modellere doğru yükseldi. Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği verilerine göre, Ocak-Aralık 2024’te en çok satan gövde tipi SUV modeller oldu. 1.2 milyon adedi aşan pazardan yüzde 56,8’lik pay, yeni sahibi ile SUV araçların oldu. Sedan, HB, station wagon, MPV ve spor araçlar SUV’ler kadar şanslı olamadı. SUV otomobilleri, yüzde 25,4 pay ve 248 bin 902 satışla sedan, yüzde 16,8 pay ve 164 bin 443 adetle hatchback otomobiller takip etti.

Togg Yüksek Voltajla 2 Alanda Zirveye Çıktı

Pazarın en dikkat çeken ve ilk çıktığı günden bu yana konuşulan yerli mobilite markası Togg, 2024 yılında zirveye ulaştı. T10X modeliyle 30 bin 93 adetlik satış rakamına ulaşan marka, geçen yılın en çok satan elektrikli araç markası oldu. Aynı zamanda bulunduğu SUV segmentinde de liderliği elden bırakmayan marka, satış adetlerinde geçen yıla göre yüzde 53,67 büyüdü. T10X, bütün segmentler ve gövde tipleri içerisinde yüzde 3,07 pazar payı ile en çok satılan 5’inci model olarak dikkat çekerken, aynı zamanda toplam pazarda da 12’nci marka olarak adını yazdırdı. Aralık ayında voltajı arttıran T10X, SUV ve tüm segmentler ile gövde tipleri içinde en çok satılan 3’üncü model oldu.

Yerlinin Payı Yüzde 30’un Altına Düştü

Geçen yıl pazara dahil olan ithal markalarla birlikte yerliler ile olan makas gittikçe açıldı. Yaklaşık 5 yıl önce açık kapanmak üzereydi fakat artan fiyatlar ve döviz kurundaki hızlı değişim, yerlilik avantajını bitirdi. Son 2 yılda güncelleme bekleyen matrah sistemi bu arayı oldukça açtı. 2019’da yerlinin payı toplam pazarda neredeyse yüzde 45’e dayanmışken, bugün gelinen noktada bu oran yüzde 30’un altına düştü. 2022 yılına baktığımızda ithal araç satışı 440 bini aştı. Yerli de 343 bin adet seviyesinde gerçekleşti. 2023’te 798 binden fazla ithal araç yola çıktı. 433 binden fazla da yerli model satıldı. Pazar, 1 milyon adedin üzerindeydi. Bu yıl ise toplam pazar rekor kırdı. Ancak yerlilik oranı düştü. Bunun 877 bin 714 adedini ithaller, 360 bin 795 adedini de yerli modeller oluşturdu. Ocak 2024’te yerlinin payı yüzde 34 seviyesindeydi. Yeni gelen ÖTV muaf satışlarla birlikte yerlilik zorunluluğu uygulaması, satışlara olumlu olarak yansıyacak.

Otomobili Renault Sattı, Markada Fiat Lider Oldu

Pazar her ne kadar SUV’ye doğru dönüş gösterse de listenin en başını sedan modeller aldı. 2024 yılının en çok satan otomobili 58 bin 983 adetle Fiat Egea sedan oldu. Onu 50 bin 891 adetle Renault Clio takip etti. Listenin üçüncü sırasını da 40 bin 77 adetle Renault Megane sedan aldı. Toyota Corolla 31 bin 610 adetle dördüncü sırayı alırken, en çok satanların arasına ilk 5’te 30 bin 93 adetle Togg T10X de yer aldı. Renault; Megane ve Clio ile de başarılı bir satış grafiğine imza attı. 2024 yılında toplam 117 bin 919 satış adediyle Türkiye’nin en çok tercih edilen otomobil markası oldu. Üst üste 6’inci kez pazarın lideri olan Fiat, otomotiv pazarında 1 milyon 238 bin 509 adetlik rekor satış rakamına ulaşılan 2024 yılında, 138 bin 749 adet satış gerçekleştirdi. Yüzde 11,2’lik pazar payı elde etti. Marka, 2024 yılında otomobil pazarında gerçekleştirdiği 87 bin 126 adetlik satış ile yüzde 8,9 pazar payı ve hafif ticari araç pazarında ise 51 bin 623 satış adedi ile yüzde 20’lik pazar payı elde etti.

Çinliler Atağa Geçti, Zirveyi Chery Aldı

Türkiye pazarına yeni giren markalar da 2024’ün dikkat çekenleri oldu. 980 bin 341 adet otomobilin satıldığı iç pazarda, 10 Çinli marka toplamda 87 bin 985 araç satışı gerçekleştirdi. Ek vergilerden önce daha agresif satış rakamlarına sahip olan Çinli üreticiler, neredeyse yüzde 10’luk pazar payına ulaşmıştı. 2024’e bakıldığında ek vergilere rağmen pazardan yüzde 9’a yakın pay almayı başardılar. Bu dönemde Chery, birçok Avrupalı üreticinin bu zamana kadar ulaşamadığı satış adetlerini gördü. 3 modelle toplamda 57 bin 47 araç satışı gerçekleştirdi. Onu 17 bin 162 adetle MG takip etti. Üçüncülük ise aldığı yatırım teşvik belgesiyle pazara son 2 ayda adapte olan BYD oldu. BYD’nin 2025 yılında daha fazla atağa geçmesi bekleniyor.

İşte 2024’ün ‘en’leri